Các quyền truy cập file và folder trên Linux

Hai bài trước chúng ta đã tìm hiểu về hệ thống file, thư mục trên linux. Trong bài này mình sẽ tiếp tục trình bày về vấn đề quyền truy cập file. Đầu tiên mình sẽ giải thích các khái niệm liên quan đến phân quyền trên linux như quyền của người sở hữu, nhóm sở hữu, các quyền đọc, ghi, thi hành ... Sau đó mình sẽ giải thich các lệnh quản lý quyền truy cập. 

1. Một số khái niệm quyền truy cập trên linux

Quyền truy cập file là một phần quan trọng của linux có vai trò quan trọng trong việc nâng cao tính bảo mật và ổn định trên hệ thống linux. Trên Windows, ví dụ máy tính của bạn có 2 user là tyson và jimi, thông thường thì mặc định cả hai đều là Administrator. Khi đó cả jimi và tyson đều có mọi quyền truy cập tới mọi file trên hệ thống kể cả những phần của hệ thống. Trên linux thì quyền 2 user tách biệt hơn và 2 user jimi, tyson mặc định sẽ có quyền admin hạn chế hơn. Vì vậy khi virus thâm nhập máy linux nó chỉ có thể chạy chương trình dưới quyền của user jimi hoặc tyson, nó không thể chạy với quyền root để gây ảnh hưởng rộng hơn trên cả hệ thống.

Ba thuộc tính quyền mọi file trên linux đều có

• Quyền của người sở hữu: quy định quyền người sở hữu được làm những thao tác gì với file. Khi mới tạo file thì người sở hữu chính là người tạo file, sau đó có thể đổi chủ sở hữu cho người khác.
• Quyền của nhóm sở hữu: quy định quyền các thành viên một nhóm có thể thực thi trên file.
• Quyền khác: quy định quyền hạn cho các người dùng khác.

Các quyền truy cập file

Lệnh ls -l list ra file với đầy đủ thông tin về quyền truy cập

$ls -l /home/tyson
drwxrwxr-x   7 tyson tyson   4096 Jun  8 13:38 .vagrant.d/ 
drwxrwxr-x   6 tyson tyson   4096 May 13  2013 venv/ 
drwxr-xr-x   6 tyson tyson   4096 Jul  4 22:34 Videos/ 
drwxr-xr-x  11 tyson tyson   4096 Jun 25 11:22 .vim/
-rw-rw-r--   1 tyson tyson   2140 Oct 27  2013 .vimrc

• Dấu d và - như bài về quản lý file mình đã giải thích, đây là kiểu file: d là directory (thư mục), - là file thông thường, l là link …
• 9 ký hiệu tiếp theo ở  cột đầu: có dạng rwxrwxrwx hoặc rwxr-xr-x là lặp lại 3 lần của rwx (read-write-execute) = quyền đọc, ghi, thực thi đối với file.
• Chúng ta có 3 đối tượng sở hữu là chủ sở hữu (owner), nhóm sở hữu (group owner)  và other nên quyền này sẽ được thể hiện nối tiếp thành chuỗi 3x3 là 9 ký tự: rwx rwx wx.

Ví dụ file .vimrc thì:

• Quyền cho chủ (tyson) là rw- (đọc, ghi), quyền chạy (thực thi) không có nên hiện '-'.
• Quyền với nhóm tyson cũng là rw- (đọc, ghi).
• Các user khác chỉ có quyền đọc : r--;  (quyền ghi write-w và chạy x-execute không có).

Đoạn sau mình sẽ giải thích rõ hơn về 3 quyền với file:

• Read: Quyền đọc file, ví dụ như được xem nội dung của file.
• Write: Quyền sửa đổi file hay xóa nội dung của file.
• Execute: Có thể chạy file như là một program. Program là một chương trình mà bạn có thể chạy ví dụ trên Windows là file .exe, .bat ...

Các quyền truy cập thư mục

Quyền truy cập đối với thư mục cũng tương tự như với file. Chỉ có một số khác biệt nhỏ cần lưu ý như sau:

• Read: Quyền đọc thư mục cho phép người dùng có thể xem các nội dung trong mục đó. Người dùng được xem tên các file trong thư mục.
• Write: Được phép thêm hoặc xóa file trong thư mục.
• Execute: thực thi lệnh, chương trình

Quyền chạy thư mục không mang nhiều ý nghĩa như với file. Người dùng phải có quyền thực thi đối với mục bin trong hệ thống thì mới có thể chạy các lệnh cd, ls ... (các lệnh này đặt trong mục bin).

Với thư mục cũng vậy, nhưng khác một chút vì nó còn chứa các mục con trong nó.

2. Thay đổi quyền truy cập

Chúng ta chỉ cần vài lệnh đơn giản để quản lý quyền truy cập. Khi làm việc thực tế vấn đề thường gặp phải là tìm cách gán quyền hạn thế nào và cho ai chứ ít khi là vấn đề về câu lệnh phức tạp. Trên linux có rất nhiều user vì nó coi một chương trình (phần mềm hay program) cũng là một user riêng.

Bây giờ chúng ta xem cách dùng các lệnh để thay đổi quyền truy cập.

Chmod

Dùng chmod với quyền biểu diễn dạng ký tự 

Lệnh chmod là để đổi quyền truy cập trên file, lệnh sau - chown cho phép đổi luôn chủ sở hữu của file hay nhóm nào được sở hữu file.

Ví dụ ở đây mình hiển thị quyền truy cập cho mục Desktop:

Quyền của file Kawasaki25047.jpg là rw-r----- nghĩa là chủ (user owner) có quyền đọc+ghi, nhóm (group owner) chỉ có quyền đọc còn người khác (other) không có quyền gì.

Xét hình ảnh sau:

3 lệnh trong hình lần lượt như sau:

Thêm quyền x (chạy) cho owner:

chmod u+x Kawasaki25047.jpg  (hoặc chmod u=rwx Kawasaki25047.jpg vì owner hiện đã có quyền rw )

Thêm quyền rx (đọc + chạy) cho other:

chmod o+rx Kawasaki25047.jpg ( hoặc chmod o=rx Kawasaki25047.jpg )

Thêm quyền x (chạy) cho group:

chmod g+x Kawasaki25047.jpg ( hoặc chmod g=rx Kawasaki25047.jpg vì group owner đã có quyền r )

Các bạn có thể gộp 3 lệnh trên làm một như sau:

chmod u+x,o+rx,g+x Kawasaki25047.jpg

Còn đây là bớt quyền đi khi dùng dấu -:

Lệnh chmod với biểu diễn quyền dạng số

Bảng sau mô tả quyền truy cập theo dạng tuyệt đối (số):

Dùng cách này nhanh và thường dùng hơn cách biểu diễn quyền theo ký tự ở trên. 

Người thiết kế hệ thống đã khéo léo biểu diễn quyền theo nhị phân dùng 3 bít thông tin : 7 = 2^2 + 2^1 + 2^0 vừa đủ cho 7 khả năng của quyền truy cập + 1 (trường hợp không có quyền gì) = 2^3 = 8.

Ví dụ hiện tại quyền của file Kawasaki25047.jpg là rw-r-xr-x, nó có thể biểu diễn theo số

• rw- = 4+2 = 6
• r-x = 4+1 = 5
• r-x = 4+1 = 5

Bạn muốn thêm quyền chạy cho owner và quyền ghi cho group owner thì như sau:

chmod 775 ten_file 

Lý do: owner: rw = 6 thêm x =  rwx ~ 7, group owner: r-x thêm w = rwx ~ 7, other r-x giữ nguyên = 5 

Các bạn lưu ý là do owner hiện tại của file Kawa là evanclark nên khi mình là nickfarrow  đổi quyền thì cần chạy dưới quyền sudo

Thay đổi chủ sở hữu

Chúng ta dùng lệnh chown (change owner)

Như các bạn thấy trong hình, việc đổi chủ sở hữu cần quyền root mới được phép. User nickfarrow không phải là root nhưng nó có thể chạy lệnh chown dưới quyền root bằng lệnh sudo. Chi tiết về lệnh sudo hay chạy lệnh dưới quyền của user/group khác nhau mình sẽ trình bày trong một bài khác. 

Thay đổi nhóm sở hữu

Dùng lệnh chgrp (change group):

Tương tự thao tác đổi chủ sở hữu, đổi nhóm sở hữu cũng cần quyền root:

3. Tổng kết 

Qua bài này các bạn sẽ nắm được các khái niệm về quyền truy cập như chủ sở hữu, nhóm sở hữu, quyền đọc ghi thi hành ... Các lệnh sửa đổi quyền truy cập cũng dễ nắm bắt. Một ứng dụng web thực tế hay gặp vấn đề về quyền gây ra exception. Một số trường hợp khá tinh tế nguyên nhân do không xác định được ai đã thay đổi quyền cho một mục trên web. User liên quan tới ứng dụng web thường là apache nhưng nhiều khi là cả cronjob chạy dưới quyền root mà ta không để ý. Khái niệm apache và cron mình sẽ trình bày trong một bài khác. Bài sau chúng ta sẽ tìm hiểu về biến môi trường trên linux.

Nguồn: code24h.com