Lời khuyên cho các bạn thiết kế web

AMA (Ask Me Everything) là sự kiện Hỏi – đáp diễn ra thường kì trên fanpage Topdev nhằm tạo cơ hội để các bạn lập trình viên tiếp cận được những kiến thức, kinh nghiệm thực tế từ các chuyên gia trong ngành thông qua những màn hỏi đáp trực tuyến nóng hổi. Bắt đầu từ đầu năm 2017, sự kiện AMA sẽ kéo dài nguyên tuần từ 8h sáng thứ 3 đến 24h thứ 6 hằng tuần để cộng đồng dev có nhiều thời gian trao đổi với các chuyên gia hơn.

Tuần rồi, AMA đón chào thêm 1 gương mặt quen thuộc khác là anh Nguyễn Thanh Tùng – Trưởng bộ phận phát triển sản phẩm Web – App thuộc công ty cổ phần Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh.

Anh Tùng đã có trên 10 năm kinh nghiệm làm Product Management và UI/UX, cùng những kinh nghiệm xương máu và vốn kiến thức sâu rộng được anh đúc kết qua rất nhiều dự án ở các công ty lớn như Baamboo MP3 (VCcorp), Anhso.net (Moore corp), Thegioididong.com,Dienmayxanh.com, Ứng dụng TGDD.

Cùng xem thử các câu hỏi được đặt ra cho anh Tùng là gì nhé!

Q: Em chưa có kinh nghiệm nhưng muốn hướng theo lĩnh vực thiết kế website. Anh có thể chia sẻ cho em biết làm thế nào có thể thiết kế hay phát triển một website với giao diện tối ưu nhât, không khiến người dùng cảm thấy bối rối khi có quá nhiều sản phẩm được đưa ra trong cùng một trang website?

A: Mỗi lĩnh vực sẽ có những đặc thù riêng về trải nghiệm người dùng để tối ưu. Một UX designer nhiều kinh nghiệm về TMĐT thì khi dấn thân vào một lĩnh vực mới (VD ngân hàng, bất động sản) thì họ cũng sẽ phải bắt đầu một quá trình nghiên cứu mới để thấu hiểu nhu cầu của user trong lĩnh vực đó. Khó có câu trả lời tuyệt đối cho câu hỏi “Đâu là website với giao diện tối ưu nhất”, mặc dù các website tốt sẽ chia sẻ một số nguyên tắc chung như “Don’t make me think” (Em có thể search thông tin về cuốn sách này trên Google)

Với những bạn trẻ muốn học thiết kế website, anh xin chia sẻ mấy ý
1. Tìm một môi trường để cọ xát và có một người thầy tốt/sếp giỏi: em có thể chọn startup/studio/agency hoặc một công ty lớn, mỗi thứ đều có những điểm mạnh riêng. Tốt nhất nên làm qua cả 2 để biết mình phù hợp với môi trường nào.
2. Nỗ lực tự học tiếng Anh ít nhất ở mức đọc hiểu tốt và tìm môi trường có thể giúp mình cọ xát tiếng Anh (VD các outsource studio/agency) : những người giỏi mà anh quen (Dev, Designer, các chuyên gia..) đa phần đều đi lên nhờ tự học, và mọi thứ kiến thức hữu ích đều có thể tự tìm ra bằng Google và tiếng Anh. Ko biết tiếng Anh sẽ cản trở em khá nhiều trong việc phát triển kỹ năng của bản thân.
3. Việc còn lại là follow những người giỏi mà em biết (có thể bắt đầu với những diễn giả tham gia AMA trước đó của TopDev) , từ đó quan sát và học hỏi từ những gì họ chia sẻ và bắt tay vào thực hành ngay nhé

Q: Anh Tùng có thể chia sẻ kinh nghiệm trong quá trình thiết kế Website của mình là làm thế nào để website được tải với tốc độ nhanh, có khả năng tương thích với hầu hết các trình duyệt web phổ biến nhất hiện nay?

A: Các kỹ thuật về Cache, HTML/CSS… giúp tối ưu tốc độ tải trang web thì cũng có đầy rẫy trên mạng rồi, em có thể search google/Stackoverflow để tham khảo thêm, hoặc một cách khác là em mở công cụ PageSpeed của Google ra đo tốc độ trang web của em và làm theo các khuyến nghị mà công cụ này tư vấn, làm sao đạt trên 90 điểm cho cả 2 version Mobile và Desktop là okie. Tuy nhiên, cái quan trọng để việc tối ưu tốc độ trở thành mindset đó là tìm cách lôi cuốn và đưa nó vào như một KPI bắt buộc đối với team lập trình (front and back end) và team leader thì việc này mới được triển khai mạnh mẽ. VD trong năm 2015 KPI bên anh là yêu cầu mọi trang web có tốc độ load dưới 4 giây (đo bằng Google Analytics), sau đó năm 2016 là nhỏ hơn hoặc bằng 3 giây. Khi đó IT sẽ tìm mọi cách để giải bài toán này, mình ko cần nghĩ thay cho họ

Q: Anh có thể chia sẻ sơ lược về quy trình ux design đang được áp dụng tại TGDD. Anh có thể chia sẻ về đội ngũ team Ux hiện tại của công ty? Anh có nghĩ những công ty nhỏ, startup có thể học tập gì từ quy trình đó không? Cảm ơn anh và chúc anh năm mới mạnh khoẻ và thành công.

A: UX design là một phần của quy trình phát triển sản phẩm, bên anh ko có người chuyên cho vị trí UX designer mà chỉ có một bạn Product Manager (PM) kiêm nhiệm luôn vài trò UI/UX. Mindset của bọn anh là “Mọi người đều là UX designer”, “Hãy đi hỏi khách hàng”. Quy trình bên anh nếu đẩy đủ thì như thế này:

1. Request: các bộ phận yêu cầu một tính năng có thể là từ team Content, Phát triển bán hàng online, Ngành hàng, marketing, các đối tác. PM sẽ là người tiếp nhận các yêu cầu này
2. Analyse: PM đặt câu hỏi “Why should we do that” (Tham khảo https://medium.com/…/5-whys-and-the-root-cause-day-16…) Sau bước này PM có thể approve/deny một yêu cầu và đặt thứ tự ưu tiên cho việc đó
3. (Validate ideas) Design + prototype + interview: bạn PM wireframe trên giấy/bảng và thảo luận nhóm + UX audit (optional, nếu đó là một tính năng cũ cần cải tiến), sau khi chốt sơ bộ bắt đầu đi vào UI Design luôn (trên Sketch), sau đó chuyển thiết kế qua Marvelapp.com và sau đó mang prototype (nằm trên điện thoại) đi mời khách vãng lai xem họ cách họ sử dụng (vì sản phẩm của bọn anh dành cho mass market). Kỹ thuật này gọi là hallway testing, và thường chỉ cần gặp và nói chuyện với khoảng 5 Khách hàng là tạm đủ insight và vấn đề cần fix. Sau đó lại tiếp tục quay về tối ưu giao diện và lặp lại chu trình trên sau khoảng 2 – 3 vòng là ra final design
Ở khâu design, có 3 điểm bọn anh lưu tâm, đó là Design for mobile first (Làm mobile xong mới làm Desktop. Đây là một điểm rất khác biệt của bên anh vì UX trên mobile thường khó xử lý hơn Desktop) + Design for worst case scenarios + Lúa hóa cho bà ngoại cũng dùng được (anh có từng chia sẻ ở đây https://www.youtube.com/watch?v=Z6icneN4jEY)
4. Development: Ở bước này, ngoài khâu coding thì một phần thường thấy đó là làm việc tiếp với nhóm content và có một checklist các công việc cần các bạn hoàn thiện, vì một trang web muốn có UX tốt nội dung phụ thuộc rất nhiều vào content tốt (đặc biệt là website TMĐT). UX trong content cũng là một điểm tạo nên sự khác biệt và anh nghĩ yếu tố này chưa nhiều website Việt Nam làm chỉn chu. Có dịp anh sẽ viết sâu hơn về phần này
5. Measure and improve: Sau khi launch web, bọn anh sẽ cài Crazyegg để đo tương tác trên site mới và thiết lập một số goal đo lường. Trong quá trình đó, tiếp tục quan sát và fix các lỗi. Bọn anh cũng có một đội gọi là “Super soi”, đó là những CTV ko nằm trong nhóm web và như những user bình thường, họ có nhiệm vụ detect ra các UI/UX/Function bugs và báo cho nhóm anh fix.

Có 2 điểm đáng chú ý trong quy trình này:
1. Bọn anh invite Developer vào dự án nhiều khi rất sớm, từ khi Analyse hoặc Validate ideas để họ tư vấn cho mình. Các bạn thường cho nhiều góc nhìn sâu sắc có thể mình bỏ lỡ
2. Xây dựng một cơ chế communicate trong team nhấn mạnh yếu tố: Kịp thời, minh bạch, lôi cuốn. Anh nghĩ cách giao tiếp qua lại thường xuyên sẽ giúp dự án tránh được nhiều rủi ro về mặt tiến độ, và tạo động lực cho cả team

Q: Anh có thể cho em biết những tính năng nổi trội mà một website thương mại điện tử cần có là gì không ạ ?

A:  Chào em, một website TMĐT nên chú ý những điểm sau:
1. Speed: load nhanh. KPI của nhóm lập trình bên anh là phải bảo đảm tốc độ load full trang nhỏ hơn hoặc bằng 3 giây. Đừng vì những hiệu ứng phù phiếm mà làm ảnh hưởng đến tốc độ load trang
2. Easy to use: hay nôm na là “Lúa hóa”. Đừng làm theo trend, mà hãy đi hỏi khách hàng thật sự của bạn.
3. Content is king: Phát triển nội dung sao cho người dùng cần gì cũng có, thỏa mãn với việc xem từng nội dung. Thực tế thì việc thiết kế đẹp hay xấu ko quyết định nhiều đến việc bán được hàng hay ko mà nằm ở content. Content viết tốt thì dù trình bày có chưa okie vẫn “chất” và giúp user dễ mua hàng hơn. Có thể nói Content là một điểm nổi bật nhất ở hệ thống website bên anh và để làm được như vậy cần đầu tư lâu dài.
4. SEO is queen: Có một danh sách dài để nói về Design for SEO, và mindset SEO cần thấm nhuần cho từng thành viên kể cả designer chứ ko chỉ PM, content. Một website SEO tốt sẽ tiết kiệm một đống tiền thay vì làm SEM, và thực tế việc làm SEO bên TGDD gần như có một công thức thành công = SEO on site chứ ko cần dùng chiêu trò blackhat hay seeding, link building ở đâu cả
5. Tạo được mối tương tác qua lại với User: Phản hồi nhanh chóng mọi câu hỏi của user trong phần bình luận (VD trong vòng 30p), Live chat, invite đánh giá sản phẩm đã mua v.v… —> tạo điểm tín dụng và uy tín cho nội dung của website đó —> Top destination để tham khảo thông tin

Q: Chào anh Tùng, em rất ngưỡng mộ cách mà Điện máy xanh làm marketing và thấy độ viral của các ấn phẩm bên anh thật khủng, anh có thể cho em được biết bí quyết để làm nên những cú hit như vậy không ạ.

A: Với trường hợp của Điện Máy Xanh, đã có nhiều bài phân tích về việc tại sao nó lại viral rồi, em có thể tìm hiểu thêm ở đây http://buzzmetrics.com/vi-sao-quang-cao-dien-may-xanh…/ . Tuy nhiên để chốt lại thì có mấy yếu tố chính: 1. Sự đầu tư mạnh từ công ty với mục tiêu tạo Top of mind (chi phí quảng cáo trên truyền hình vài trăm tỉ), 2. Sự dũng cảm (quá trình chọn ý tưởng cho clip này khá gây tranh cãi trong nội bộ), 3. Đội ngũ in house follow trend khá tốt, 4. Sự may mắn (bài hát gây ám ảnh và kiếm được earned media mạnh, rất nhiều meme về bài hát này thực sự do các KOL chủ động làm chứ bọn anh ko seeding hay mua)

Q: Hi anh, đã làm công việc này 10 năm, sao anh có thể giữ mãi cảm hứng với nghề vậy ạ? Anh có thể chia sẻ các website hữu ích nếu em muốn tìm hiểu về công việc ux và ui design dc ko? Ngoài ra em thấy 1 số công ty ko có PM cho dự án mà người làm ux thường là bộ phận kinh doanh (trực tiếp đưa yêu cầu) hoạc development (trực tiếp làm). Anh thấy quy trình này có phù hợp ko ạ?

A: Cảm hứng đến từ 2 thứ:
1. Mình tự đặt ra những giới hạn mới muốn vươn tới hoặc được làm cho công ty có tầm nhìn lớn, sếp đặt target năm sau cao hơn năm trước —> từ đó tạo động lực phát triển bản thân
2. Nghề ko phụ người, nếu em cứ kiên trì với một nghề và thành chuyên gia trong lĩnh vực đó, anh tin là thu nhập cũng sẽ tới lúc đủ để em lo cho gia đình + mua những thứ giúp trải nghiệm cuộc sống phong phú hơn. Việc đó sẽ giúp tạo năng lượng cho em tiếp tục theo đuổi công việc đó

Với các công ty nhỏ với cấu trúc phòng ban tinh gọn hoặc các dự án đơn giản (VD làm landing page, site giới thiệu công ty…) thì có thể ko cần PM mà chỉ cần sự kết hợp của một Project owner (Boss, MKT lead, Trưởng phòng kinh doanh…) + 1 Designer (có thể biết chút ít UX) + Developer.

Ở Việt Nam hiện cũng có một số bạn tổ chức các khóa học về UX, em có thể tham khảo UX Design 101 hoặc Scott Experience Design hoặc gia nhập các nhóm active như Team Marquee trên Slack (https://www.facebook.com/groups/286081478175122/permalink/740928099357122/?match=bWFycXVlZS50eXBlZm9ybS5jb20sdGVhbSBtYXJxdWVlLG1hcnF1ZWUsdGVhbQ%3D%3D). Còn nguồn nước ngoài thì em cứ google sẽ ra nhiều nguồn tổng hợp

Cảm ơn anh Nguyễn Thanh Tùng với những câu trả lời rất nhiệt tình và tâm huyết. AMA tuần này đã lên sóng, truy cập ngay TẠI ĐÂY để “chất vấn” anh Bùi Huy Thắng – CEO & Co-Founder đến từ BraveBits nếu bạn có những thắc mắc liên quan đến cách thức để sản phẩm fit với nhu cầu thị trường, kiến thức về UX và kinh nghiệm điều hành công ty nhé!

Nguồn: Topdev