MELT DESIGN ( Bản chất của UI/UX/loT)

Tôi xin giới thiệu một cuốn sách về bản chất của UI/UX/loT mới được xuất bản tháng 1/2015- MELT DESIGN của nhà văn Watanabe Keita. Tôi sẽ lần lượt dịch và đăng lên cho mọi người tham khảo. Xin cảm ơn.

Lời mở đầu: Thế giới đang tan chảy.

Ngày nay, phần cứng, phần mềm, internet đang dần trở nên hòa hợp.Trong bối cảnh này đòi hỏi phải có những lý thuyết phương pháp thiết kế mới đáp ứng nhu cầu sáng tạo mang tính trải nghiệm cao như hiện nay. Internet hiện nay đã trở thành phương tiện kết nối với cuộc sống.Chính xác là như vậy, cái màn hình nhỏ chúng ta ngồi lướt web hàng ngày được ví như cuốn từ điển hoặc bách khoa toàn thư.Tất cả mọi thứ được tiếp cận qua internert và điều quan trọng không phải là phân biệt ảo hay thực mà quan trọng là bạn “trải nghiệm “chúng ra sao. Với tốc độ phát triển công nghệ thông tin nhanh như hiện nay, nếu người design hoặc người lập trình không bắt kịp tốc độ phát triển ấy thì sẽ bị lúng túng loay hoay không biết làm thế nào.Vấn đề nổi cộm ở đây là việc tiếp thu interface design và interaction design khá là chậm chạp so với nước ngoài.Chủ đề của cuốn sách này sẽ tập trung về interface design.

CHƯƠNG 1 : Macintosh được học giả tâm lý học thiết kế thành

Phần 1: Khoa học xã hội (KHXH) và khoa học tự nhiên (KHTN)

KHXH và KHTN được phân biệt cụ thế. Theo Wikipedia, KHXH lấy hoạt động của con người làm đối tượng nghiên cứu, còn của KHTN là thế giới tự nhiên.Vốn ban đầu ai cũng hiểu chung chung như thế nên thời trung học, tác giả đã rất ngạc nhiên khi biết rằng về mặt tâm lý học, những thứ liên quan đến như là máy tính hay sản xuất vận hành đều không được cho là thuộc KHTN mà lại được cho là thuộc KHXH. Nói đến tâm lý học, người ta thường nghĩ đến những bài test tâm lý trên truyền hình với ấn tượng không tốt đẹp lắm, nhưng thực tế khi biết được sự tồn tại của lĩnh vực tâm lý học nhận thức, chúng ta hiểu được rằng đó chính là phát huy tận dụng những thiết kế của máy tính hoặc phần mềm. Từ nhận thức đó,tác giả đã chọn việc nghiên cứu vào đề tài này và tin rằng interface đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất chế tạo từ giờ sau này.

Nhìn vào thực trạng phát triển những năm 1998,ta nhận thấy rằng nhu cầu về web design ngày càng lớn. Interface design được lấy làm nền móng cho mọi thao tác của con người, và đóng vai trò quan trọng trên các thiết bị truyền thông đa dạng tiêu biểu như điện thoại di động.Kéo theo đó là sự trở lại của Steve Jobs,sự phát triển cải cách của sản phẩm dịch vụ iMac,iPod Sự đổi mới của Apple không phải bắt nguồn từ kĩ thuật KHTN mà bắt nguồn từ sự tổng hợp của Liberal Arts ( KHTN, Khoa học Nhân văn, KHXH). Và đó cũng là quan điểm của Twitter. Tại sao lại như vậy, bởi vì máy tính có một đặc trưng về “ metal media” và để sử dụng hiệu quả đặc trưng đó thì mình công sức của engineer sẽ không thể thực hiện được. Vì thế trong chương này sẽ lý giải rõ hơn về bản chất của máy tính, của metal media đối với con người. và tại sao “ Trải nghiệm “ lại được đề cao đến như vậy.

Phần 2: Đối với con người, máy tính là gì.

Cùng với sự phổ biến của máy tính, “design” đang ngày càng phát triển, và có thể nói đây là thời đại mà design được hoạt động tích cực nhất. . Bởi vì máy tính mang “tính tự do áp đảo”, nếu không có design thì không thể sử dụng máy tính được. Vì thế trước tiên chúng ta hãy lý giải về độ tự do của máy tính.

Độ tự do của máy tính

Máy tính ngày nay được kĩ thuật số hóa, chỉ sử dụng số 0 và số 1, và tính toán với tốc độ cực nhanh binary numbercủa ON/OFF để hiển thị tất cả. Ngay cả số thập phân(decimal number) mà loài người hay dùng cũng được hiển thị bằng binary number. Tóm lại về bản chất, máy tính là vật sở hữu tính tự do có thể sử dụng ngôn ngữ, ký hiệu hoặc tranh để thể hiện văn hóa và tri thức của loài người. Cùng với tư tưởng phải mở rộng tăng cường hơn nữa năng lực tri thức của con người,ngày càng có nhiều thiết bị được ra đời . Ngày nay máy tính cá nhân (PC) ngày càng được sử dụng phổ biến.

Bản chất tính khả thi của máy tính

Máy tính cá nhân không chỉ hướng đến việc mở rộng và thúc đẩy năng lực tri thức của các nhà chuyên môn mà còn hướng dến đối tượng người dùng thông thường. Những tập đoàn thực hiện chủ trương đó ( IBM, Apple, Microsoft) đang ngày càng có sức ảnh hưởng lớn với toàn cầu.Những keyboard, mouse chúng ta dùng làm việc hàng ngày đều là những sản phẩm của những ông trùm công nghệ trên. Đó chính là một ví dụ cho việc chứng tỏ tính khả thi của máy tính ( chính là áp dụng những công cụ tiện lợi trong công việc). Điều này khiến cho máy tính trở thành phương tiện hiệu quả để nâng cao tri thức con người.

Vào những năm 90, bên cạnh máy tính cá nhân, con người có xu hướng đi tìm một phương thức khác có thể mở rộng tăng cường năng lực tri thức của con người. Kết quả là smartphone ra đời. Smartphone là phương tiện có thể “ cảm nhận thực tế sự mở rộng” và “cảm nhận thực tế sự tăng cường” ( gọi là AR : Augmented Reality). Tức là nếu tăng cường và mở rộng những xử lý về ký hiệu của đoạn văn hoặc tính toán trong công việc thì đồng thời có thể tăng cường mở rộng khả năng về hành vi hoặc giác quan tri thức của con người. Mục đích của AR nói trên chính là sử dụng thế giới khách quan để trải nghiệm thông qua cảm quan của con người, và sử dụng khả năng của máy tính để có thể tăng cường mở rộng cảm qua của con người, thay đổi quan điểm về trải nghiệm trong thế giới khách quan này. Với vai trò là người lập trình hay designer, bản chất sự phát triển của máy tính là sự phát triển của thiết bị giúp tăng cường trí thông minh của con người.

Lý do máy tính được phổ thông hóa

Trong quá trình tìm hiểu tại sao máy tính lại được sử dụng rộng rãi như vậy, chúng ta có thể nhìn thấy được một khía cạnh của phương pháp thiết kế loại thiết bị có tính tự do cao như này. Nguyên nhân máy tính được phổ cập như một thiết bị tăng cường hỗ trợ trí thông minh là một phần bởi vì máy tính cung cấp giao diện đồ họa người dùng GUI. Ngoài ra trọng tâm giao diện cho người dùng dễ hiểu chính là metaphor (phép ẩn dụ). Vi dụ khi nhắc đến máy tính , mọi người đều hình dung rằng màn hình hiện ra sau khi khởi động là “Desktop”, nơi chưa dữ liệu gọi là “File”, nơi quản lý các tệp dữ liệu gọi là “Folder”, và nơi chứa dữ liệu không cần thiết thì gọi là “ Recycle Bin”. Nhờ có metafor đó mà với những dữ liệu của máy tính người dùng có cảm giác thân thuộc như trong cuộc sống thường nhật .

Application cũng có áp dụng metafor

Không chỉ có giao diện đồ họa người dùng GUI mới áp dụng metafor mà ngay cả Application cũng áp dụng. Ví dụ “Word” là một app ẩn dụ cho việc “ Viết văn”. Vở hoặc sách thì được ẩn dụ là “sheet” hoặc “page”. Nói chung App được coi là một sư lựa chọn tối ưu của máy tính. Khi đó người dùng thông thường sẽ sử dụng máy tính như một phương tiện hữu ích phục vụ cho mục đích cá nhân. Ví dụ nhà tiểu thuyết có thể dùng phương tiện này để viết truyện, họa sỹ có thể sửa đi sửa lại nhiều lần tác phẩm của mình cho đến khi ưng ý, nhà soạn nhạc có thể vừa nghe nhạc vừa sáng tác giai điệu v.v… Apple rất hiểu rõ và biết phát huy đặc điểm này nên vào năm 1984 đã sáng chế ra Macintosh chưa rất nhiều app. Với thiết bị này, Apple đã thực hiện được mục tiêu đưa ra thiết bị có thể mở rộng tăng cường trí thông minh của con người chứ không đơn thuẩn là một công cụ tính toán bình thường nữa.

Meta Media

Máy tính về cơ bản là một dạng media năng động. Nhưng máy tính không phải đơn thuần chỉ là công cụ thực hiện nhiều công việc mà nó chính là một meta media, năng động và tự do trong cách biểu đạt và hình ảnh, Ngoài ra đây là phương tiện rất thú vị.

Theo Alan Kei, về mặt nguyên lý thì máy tính đơn thuần là dụng cụ tính toán nhưng về tính tự do linh hoạt thì nó có thể trở thành bất cứ thứ gì. Đây được gọi là đặc tính meta của máy tính. Nên không còn ý nghĩa gì nếu chí gọi là “ dụng cụ tính toán “ là bởi vì có nhiều thứ quan trọng hơn chức năng này ví dụ phần mềm (software). Về bản chất, máy tính là “meta media, thiết bị có thể biểu đạt bất cứ thứ gì”.- bản chất đó sẽ mãi không đổi theo thời gian. Và điều quan trọng là nếu máy tính vạn năng này cung cấp cho người thông thường sử dụng thì dù có ‘ cái gì cũng làm được” thì cũng sẽ trở thành vô ích , giống như là chưa cung cấp cho họ bất cứ thứgì vậy. Vì thế để định nghĩa thích hợp về tính vạn năng này, hoặc cho người dùng những trải nghiệm thích hợp, thì nhu cầu về người thiết kế (người thực hiện vai trò trên) ngày càng hiện hữu cùng với sự phổ cập của máy tính. Tức là designer hoặc tư tưởng thiết kế ngày càng trở nên quan trọng.

TO BE CONTINUED