Quản lý Nhà nước về Mật mã dân sự tại Việt Nam

Mật mã luôn gắn liền với việc bảo đảm an toàn thông tin khi lưu giữ hay truyền tải trên các hệ thống công nghệ thông tin- viễn thông. Mật mã là một trong các yếu tố có vai trò quyết định tới hiệu quả phát triển ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng Chính phủ điện tử phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

Trong một xã hội thông tin với xu thế toàn cầu hoá như hiện nay, các quốc gia  đều quan tâm đặc biệt tới vai trò đảm bảo an toàn thông tin của mật mã và coi đây là biện pháp bảo vệ thông tin hữu hiệu nhất. Tuy mức độ và phương thức khác nhau, nhưng các chính phủ đều nhận thấy sự cần thiết phải quản lý thống nhất mật mã trong phạm vi quốc gia. Việc kiểm soát sử dụng mật mã nhằm bảo vệ lợi ích của nhà nước, các tổ chức và công dân, ngăn chặn việc lợi dụng mật mã để thực hiện các hoạt động chống phá nhà nước hoặc che đậy các hoạt động phi pháp. Mật mã được quản lý như một loại hình vũ khí có liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Ở nước ta, việc Chính phủ thống nhất quản lý mật mã dân sự (MMDS) là yêu cầu tất yếu khách quan nhằm các mục tiêu:

• Ngăn ngừa việc xâm hại tới an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội bằng việc sử dụng các biện pháp quản lý, giám sát có hiệu quả đối với mọi hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng các sản phẩm MMDS;
• Góp phần bảo đảm thực hiện các yêu cầu về bí mật và an toàn thông tin trong hệ thống cơ quan nhà nước, phục vụ kịp thời và hiệu quả các nhiệm vụ bảo đảm an ninh quốc gia.
• Quản lý chất lượng sản phẩm mật mã để các sản phẩm này  thực sự là công cụ tin cậy, hữu hiệu đảm bảo an toàn và bảo mật thông tin kinh tế – xã hội;
• Đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong hoạt động bảo mật và an toàn thông tin kinh tế – xã hội, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong việc sử dụng sản phẩm và dịch vụ MMDS. Khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân và các thành phần kinh tế tham gia đầu tư nghiên cứu và phát triển MMDS.

Hiện trạng quản lý nhà nước về MMDS tại Việt Nam

• Trước sự phát triển mạnh mẽ của ứng dụng công nghệ thông tin, nhu cầu sử dụng sản phẩm mật mã để bảo mật thông tin trong lĩnh vực kinh tế – xã hội ngày càng tăng, Chính phủ đã giao cho Ban Cơ yếu Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về MMDS (theo Nghị định số 73/NĐ-CP/200,  Luật Cơ yếu). Điều này phù hợp với nguyên tắc thống nhất quản lý nhà nước về mật mã, thể hiện ở các phương diện sau:
• Phù hợp với chủ trương, quan điểm của Đảng và quy định của pháp luật: Ban Cơ yếu Chính phủ, với vai trò là cơ quan mật mã quốc gia, có nhiệm vụ “phối hợp với cơ quan, tổ chức liên quan thực hiện công tác quản lý hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng mật mã phục vụ phát triển kinh tế – xã hội…” ( Luật cơ yếu). Để thực hiện điều đó, Chính phủ đã giao Ban Cơ yếu Chính phủ thành lập Cục Quản lý mật mã dân sự và Kiểm định sản phẩm mật mã, có chức năng tham mưu, giúp Trưởng ban Cơ yếu Chính phủ thực hiện quản lý hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng sản phẩm mật mã để bảo vệ (MMDS) thông tin không thuộc phạm vi bí mật nhà nước.
• Phù hợp với nguyên tắc thống nhất quản lý về mật mã trong phạm vi toàn quốc, đảm bảo không bị chồng chéo về phạm vi sử dụng giữa mật mã để bảo vệ thông tin bí mật nhà nước và MMDS, thuận lợi cho công tác kiểm soát mật mã, tránh việc sử dụng mật mã gây phương hại tới lợi ích Quốc gia.
• Phát huy có hiệu quả đội ngũ nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật cũng như tiềm lực khoa học – công nghệ hiện có để phục vụ cho công tác quản lý MMDS. Đồng thời, với hệ thống tổ chức của ngành Cơ yếu từ Trung ương tới các địa phương, với các Trung tâm bảo đảm kỹ thuật ở cả ba miền (Bắc, Trung và Nam) là cơ sở thuận lợi đảm bảo cho công tác quản lý  MMDS trong phạm vi toàn quốc.

Trong thời gian qua, thực hiện Nghị định số 73/NĐ-CP/2007 ngày 08/05/ 2007 của Chính phủ, Ban Cơ yếu Chính phủ đã triển khai thực hiện một số hoạt động phục vụ cho việc quản lý nhà nước về MMDS như: thành lập Trung tâm bảo mật thông tin kinh tế – xã hội;  xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ nhiệm vụ quản lý nhà nước về MMDS; chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan và trình Bộ Nội vụ ban hành Thông tư 08/2008/TT-BNV hướng dẫn trình tự, thủ tục cấp Giấy phép sản xuất, kinh doanh sản phẩm MMDS và cấp Giấy chứng nhận hợp chuẩn, Giấy chứng nhận hợp quy sản phẩm MMDS; phối hợp với Bộ Công thương xây dựng dự thảo Danh mục hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh, Danh mục các sản phẩm MMDS được xuất khẩu, nhập khẩu của Việt Nam; tổ chức nhiều đợt kiểm tra, đánh giá các hoạt động sản xuất, kinh doanh và sử dụng MMDS trong phạm vi toàn quốc; cấp Giấy phép cho một số doanh nghiệp hoạt động kinh doanh, sử dụng MMDS trên lãnh thổ Việt Nam; đề xuất ban hành 07 tiêu chuẩn quốc gia về mật mã trong lĩnh vực kinh tế – xã hội; bước đầu thực hiện một số hoạt động hợp tác quốc tế về MMDS. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực quản lý mới, nhận thức và sự quan tâm của xã hội chưa cao, nên việc triển khai áp dụng các văn bản quản lý vào thực tiễn còn gặp nhiều khó khăn.

Đẩy mạnh quản lý nhà nước về MMDS trong thời gian tới

Để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ quản lý nhà nước về MMDS, Ban Cơ yếu Chính phủ  tiếp tục triển khai các nhiệm vụ sau:

• Tham gia tích cực vào việc xây dựng dự thảo Luật An toàn thông tin, đặc biệt là các nội dung liên quan tới quản lý nhà nước về MMDS để bảo đảm tính thống nhất của Luật An toàn thông tin với các văn bản quy phạm pháp luật hiện có quy định về MMDS và bảo đảm tính khả thi của văn bản Luật.
• Đẩy mạnh các hoạt động của Cục Quản lý mật mã dân sự và Kiểm định sản phẩm mật mã, đã được thành lập theo Nghị định của Chính phủ, với nhiệm vụ quản lý hoạt động MMDS trong cả nước.
• Nghiên cứu, dự thảo và đề xuất các cơ quan có thẩm quyền ban hành các văn bản trong lĩnh vực quản lý MMDS: Danh mục hàng hóa, dịch vụ MMDS thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh; Các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về sản phẩm, dịch vụ MMDS; Danh mục sản phẩm MMDS bắt buộc phải chứng nhận và công bố hợp quy; các quy định liên quan đến thẩm định, đánh giá, kiểm định, chứng nhận hợp chuẩn, chứng nhận hợp quy sản phẩm MMDS và cấp Giấy phép sản xuất, kinh doanh sản phẩm, dịch vụ MMDS, Giấy chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm MMDS.

Trong thời gian qua, thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao theo Nghị định số 73/2007/NĐ-CP, Ban Cơ yếu Chính phủ đã thu được kết quả bước đầu trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về MMDS. Tuy nhiên, trước thực trạng hoạt động sản xuất, kinh doanh và sử dụng mật mã để bảo vệ thông tin không thuộc phạm vi bí mật nhà nước đang ngày càng gia tăng và phức tạp, công tác quản lý MMDS cần được đẩy mạnh với việc tiếp tục hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý MMDS. Cần tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, Ngành liên quan nhằm thúc đẩy và khuyến khích các tổ chức, cá nhân và các thành phần kinh tế tham gia nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng mật mã phục vụ sự phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm vững chắc an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội.

ThS. Nguyễn Đăng Đào Phó trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ