Tổng quan về LaTeX

Ngày nay, công nghệ thông tin ngày càng phát triển, máy vi tính đã dần trở thành một phần không thể thiếu đối với con người. Nhiều công việc được thực hiện trên máy tính rất hiệu quả. Trong đó có việc tạo ra các văn bản. Những nhà khoa học muốn công bố kết quả nghiên cứu của mình cho hội đồng khoa học và các nhà khoa học khác trên thế giới, không cần phải viết tay thành nhiều bản rồi gửi đi nữa khi đã có máy tính để làm việc với những văn bản đó. Hiện nay có rất nhiều công cụ để tạo ra các văn bản, nhưng để có một văn bản được trình bày một cách chuyên nghiệp và khoa học thì LATEX là công cụ được lựa chọn hàng đầu.

1. Giới thiệu về LaTeX

LATEX là một hệ thống soạn thảo rất phù hợp cho việc tạo ra các bài báo, báo cáo, luận văn, sách, hoặc các bài trình diễn. LATEX còn cho phép chèn các hình ảnh, bảng biểu, công thức toán học vào văn bản chữ mà vẫn giữ được định dạng trang. Các tài liệu soạn thảo bằng LATEX có chất lượng định dạng cao, trông đẹp mắt và chất lượng bản in rất tốt. Trong các trường đại học ở nước ta hiện nay, nhiều sinh viên cũng đã bắt đầu làm quen và sử dụng LATEX để làm luận án hay các bài báo cáo, đặc biệt khi luận án và các báo cáo có liên quan nhiều đến biểu thức toán học.

1.1. Sự ra đời và quá trình phát triển của LaTeX

TEX là một chương trình được Donald E. Knuth thiết kế năm 1978. TEX được thiết kế nhằm phục vụ cho việc soạn thảo các văn bản thông thường và các công thức toán học. TEX như chúng ta thấy ngày nay được phát hành vào năm 1982 cùng với một số nâng cấp được bổ sung vào năm 1989 để hỗ trợ tốt hơn cho các kí tự 8 bit và đa ngôn ngữ. TEX đã được cải tiến và trở nên cực kì ổn định, có thể chạy trên các hệ thống máy tính khác nhau và gần như là không có lỗi. Các phiên bản của TEX đang tiến dần đến số π và phiên bản hiện nay là 3.141592.

LATEX là một gói các tập lệnh cho phép tác giả có thể soạn thảo va in ấn tài liệu của mình với chất lượng bản in cao nhất thông qua việc sử dụng các kiểu trình bày chuyên nghiệp đã được định nghĩa trước. Ban đầu, LATEX được thiết kế bởi Leslie Lamport. LATEX sử dụng bộ máy định dạng TEX để là hạt nhân cơ bản phục vụ cho việc định dạng tài liệu. Ngày nay, LATEX được duy trì và phát triển bởi một nhóm những người yêu thích và nghiên cứu về TEX, đứng đầu là Frank Mittlebach.

1.2. Ưu và nhược điểm của LaTeX

• Ưu điểm:
  • Các mô hình trình bày bản in chuyên nghiệp có sẵn giúp tài liệu trông chuyên nghiệp.
  • Việc soạn thảo các công thức toán học, kỹ thuật được hỗ trợ đến tối đa.
  • Người sử dụng chỉ cần học một số lệnh dễ nhớ để xác định cấu trúc logic của tài liệu. Người dùng không phải suy nghĩ nhiều đến việc trình bày bản in vì việc này được TEX làm một cách tự động.
  • Các cấu trúc phức tạp như chú thích, tham chiếu, biểu bảng, mục lục,. . . được tạo ra dễ dàng.
  • Có thể sử dụng nhiều gói add-on package miễn phí nhằm bổ sung những tính năng mà LATEX không hỗ trợ trực tiếp.
  • LATEX hoàn toàn miễn phí và chạy được trên hầu hết các hệ thống phần cứng và hệ điều hành khác nhau.
  • ...
• Nhược điểm:
  • Không nhìn thấy văn bản hiển thị khi đang gõ.
  • Phải ghi nhớ các tên lệnh.
  • Mất nhiều thời gian hơn so với các chương trình soạn thảo văn bản thông thường.
  • ...

1.3. Quy trình tạo ra một tài liệu từ LaTeX

• Soạn thảo/viết mã nguồn trong text file (file có đuôi *.tex)

• LATEX (dịch) file mã nguồn (file đã soạn thảo ở trên)

  • Nếu có lỗi trở về bước 1 để chỉnh sửa lại
  • Nếu thành công, tạo ra một file không phụ thuộc vào hệ thống nền(pdf)

• Dùng một phần mềm đọc file pdf để mở tài liệu đã dịch ra.

  Nhận xét: LATEX không phải là một chương trình xử lý văn bản!

2. Cài đặt LaTeX

2.1. Cài đặt Engine LaTeX: MikTeX

• Link download:
  • Trang chủ MikTeX: http://www.miktex.org/
  • Phiên bản sử dụng: Basic MikTeX 2.9 (Size:138.32MB)
• Các phiên bản Hệ điều hành Windows hỗ trợ:
  • Windows 7
  • Windows Vista with Service Pack 2
  • Windows XP with Service Pack 3
  • Windows Server 2008 R2
  • Windows Server 2008 with Service Pack 2
  • Windows Server 2003 R2
  • Windows Server 2003 with Service Pack 2
• Chạy file basic-miktex-2.9.5721.exe download được.
• Cài đặt như các phần mềm thông thường.

2.2. Cài đặt FrontEnd LaTeX: TeXNicCenter

• Link download:
  • Trang chủ TeXnicCenter: http://www.texniccenter.org/
  • Phiên bản sử dụng: TXCSetup_ 2Alpha3.exe (Làm việc được với Tiếng Việt).
• Chạy file TXCSetup_2.02Stable_Win32.exe để cài đặt như phần mềm thông thường.
• Chạy chương trình TeXnicCenter cần cấu hình đến MikTeX.

2.3. Cài đặt gói vntex để sử dụng Tiếng Việt(Cài offline)

• Download gói vntex trên trang: http://vntex.sourceforge.net/download/vntex/
• Giải nén ra thư mục D:/vntex
• Chạy All program->MikTeX2.9->Maintenance(Admin)->Setting(Admin)
• Chuyển sang tab Roots, thêm vào thư mục vntex vừa giải nén.
• Nhấn Refresh FNDB sau đó nhấn Ok.

3. Các thành phần cơ bản của LaTeX

Câu lệnh:

• Câu lệnh cho phép định dạng các phần của tài liệu
• Có 3 cách biểu diễn các câu lệnh: dùng kí hiêu đặc biệt $ ; dùng dấu + kí hiệu đặc biệt (v.d. >); dùng dấu + từ. (v.d. item)
• Tất cả các dấu cách sau tên lệnh đều bị bỏ qua.

Nhóm:

• Một đoạn mã có thể được nhóm lại bằng cách đặt trong { và }
• Hầu hết các lệnh đặt trong một nhóm chỉ có tác dụng trong nhóm đó.

Môi trường:

• Môi trường khác với các lệnh.
• egin{name} khai báo điểm bắt đầu của một môi trường; end{name} khai báo điểm kết thúc của một môi trường.
• Các thay đổi trong một môi trường là thay đổi cục bộ

Dấu cách:

• Các dấu cách liên tiếp được xử lý như một dấu cách duy nhất.
• Các ký hiệu xuống dòng và tab đều được hiển thị thành các dấu cách.

Các khái niệm cơ bản khác:

• Thông số lệnh: đi kèm theo lệnh
• Tham số bổ sung: được đặt trong []
• Đoạn văn: Một dòng trắng định nghĩa cuối đoạn văn, hoặc sử dụng lệnh par
• ...

Cấu trúc của một tập tin chưa mã nguồn LATEX:

Khi LATEX xử lý một tập tin dữ liệu vào, nó đòi hỏi dữ liệu vào phải có cấu trúc nhất định. Tất cả các tài liệu LATEX đều có 3 các dòng:

documentclass[option]{class}
egin{document}
end{document}

VÍ DỤ: Tạo một tệp tin LATEX có nội dung đơn giản theo yêu cầu

documentclass[a4paper,12pt]{article}
egin{document}
Hello!
This is a simple example that shows how easy it is to create a LaTeX file.
Note that the page is automatically numbered at the bottom. Anything following a percent
sign (%) is ignored up to the end of the line.
Today’s date is 	oday.
This is the start of the second paragraph.
Footnotes are easyfootnote{Here is a footnote}
end{document}

Kết quả hiển thị:

Hello! This is a simple example that shows how easy it is to create a LATEX file. Note that the page is automatically numbered at the bottom. Anything following a percent sign (%) is ignored up to the end of the line. Today’s date is Ngày 29 tháng 11 năm 2010.
This is the start of the second paragraph. Footnotes are easy 1.

Nhận xét: Sau khi dịch, ta thấy văn bản được canh lề tự động và số trang tự động xuất hiện ở cuối trang.