Phần mềm gián điệp (Spyware) là gì?

Spyware hay phần mềm gián điệp là thuật ngữ thường được sử dụng để chỉ các phần mềm thực hiện hành vi nhất định như quảng cáo, thu thập thông tin người dùng hoặc thay đổi cấu hình máy tính của bạn, nói chung là không có sự đồng thuận của người dùng.

Bạn có thể thấy phần mềm gián điệp hay các phần mềm không mong muốn khi

1. Khi bạn thấy các pop-up quảng cáo bật lên trên màn hình máy tính ngay cả khi bạn không vào web.
2. Các trang xuất hiện đầu tiên đầu tiên khi bạn mở trình duyêt (Homepage) hoặc những cài đặt các tìm kiếm mặc định trên trình duyệt bị thay đổi mà bạn không hề biết.
3. Bạn thấy một thanh công cụ mới trong trình duyệt của bạn mà bạn không muốn và cảm thấy khó khăn để thoát khỏi nó.
4. Máy tính của bạn chậm hơn bình thường, mất nhiều thời gian để thực hiện một việc hơn bình thường
5. Kinh nghiệm cho thấy máy tính của bạn thường bị crash, màn hình xanh, hay không thể vào được windows.

Có nhiều kiểu phần mềm không mong muốn, phổ biến nhất là “phần mềm gián điệp“, các phần mềm này được thế kế làm cho người dùng rất khó khăn khi muốn loại bỏ. Các phần mềm gián điệp thường được kết hợp với các phần mềm hiển thị quảng cáo (gọi chung là phần mềm quảng cáo) hoặc các phần mềm theo dõi các thông tin cá nhân nhạy cảm. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là tất cả phần mềm cung cấp quảng cáo hay theo dõi hoạt động trực tuyến đều xấu. Ví dụ: khi bạn sử dụng một phần mềm nghe nhạc miễn phí thì việc bạn “trả tiền” cho các phần mềm này chính là cách đồng ý nhận các quảng cáo có thể xuất hiện từ phần mềm này. Nếu bạn hiểu các điều khoản và đồng ý với họ, bạn có thể quyết định rằng đó là một sự cân bằng hợp lý, bạn cũng có thể đồng ý để các công ty theo dõi hoạt động trực tuyến của mình để xác định quảng cáo cần thiết và phù hợp với bạn.

Một số hình thức khác của các phần mềm không mong muốn có thể làm thay đổi hoạt động máy tính của bạn, có thể chỉ là làm phiền bạn hoặc cũng có thể là nguyên nhân khiến cho máy tính của bạn hoạt động chậm hoặc có thể gây hiện tượng crash (các hiện tượng như hỏng windows, máy tính không thể khởi động, phần mềm không thể hoạt động…). Những chương trình này có khả năng làm thay đổi “homepage” trong trình duyệt của bạn hoặc thay đổi các tiện ích “tìm kiếm” mặc định của bạn, hay là việc cài đặt thêm các add-on, extension khác vào trình duyệt của bạn mà bạn không cần hoặc không mong muốn sử dụng. Những phần mềm này khi đã được cài vào máy tính thì rất khó để có thể thiết lập trở lại các trạng thái ban đầu, các kiểu chương trình không mong muốn này thường được gọi là “phần mềm gián điệp“.

Có nhiều cách để các “phần mềm gián điệp” hay các phần mềm không mong muốn có thể xâm nhập vào máy tính của bạn. Một số cách phổ biến là bí mật cài đặt phần mềm gián điệp trong quá trình cài đặt các phần mềm khác mà bạn muốn như phần mềm nghe nhạc, các phần mềm tiện ích miễn phí… Bất cứ khi nào bạn cài đặt một cái gì đó lên máy tính của bạn, bạn cần chắc chắn đã đọc kỹ tất cả thông tin để lộ ra bao gồm cả các thỏa thuận cấp phép hoặc các tuyên bố bảo mật. Rất có thể phần mềm đó đã tích hợp việc cài đặt các phần mềm k mong muốn mà bạn không để ý.

Nhiều kiểu của phần mềm không mong muốn, hay phần mềm gián điệp được thiết kế để bạn khó có thể loại bỏ nó. Nếu bạn cố gắng “uninstall” phần mềm này giống như các phần mềm thông thường khác, bạn có thể thấy phần mềm này sẽ lại xuất hiện ngay khi bạn khởi động lại máy tính. Để loại bỏ hoàn toàn được các phần mềm không mong muốn này bạn có thể cần tải về một công cụ để để thực hiện việc này. Bạn nên cài đặt một trong số các phần mềm Antivirus hay sử dụng các phần mềm antispyware, antimalware… để giúp bạn tự loại bỏ chúng.

Dưới đây là tên một số phần mềm bạn có thể sử dụng

• Spyware Hunter
• Malwarebytes
• ADWCleaner
• JunkWare Removal Tool
• HitMan Pro
• Hay các phần mềm diệt virus: Bit Defender, Bkav Pro, Kaspersky …

Bạn có thể tham khảo hướng dẫn loại bỏ triết để phần mềm gián điệp, adware rất nguy hiểm là Qvo6 tại đây.

Tran Quang Chien

http://securitydaily.net/author/quangchien

Chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm về nghiên cứu, quản lý và phát triển các giải pháp trong lĩnh vực an toàn thông tin tại Việt Nam, nhà sáng lập chuyên trang tin tức và phân tích chuyên sâu về an toàn thông tin - SecurityDaily.NET.