Lập trình C: Bài 7 – Vòng lặp while, do…while trong C

Ở bài trước, chúng ta đã làm quen với vòng lặp for với những tiện ích cho chúng ta việc lặp đi lặp lại nhiều lần. Bài này chúng ta tiếp tục tìm hiểu 2 loại vòng lặp khác có chức năng tương tự vòng lặp for nhưng cách dùng có khác một chút là vòng lặp while và do…while.

Các bạn có để ý đến các trang web mà chúng ta cần đăng nhập? Đơn giản như facebook hoặc google. Nếu các bạn viết sai username hoặc password thì sẽ không thể đăng nhập được dù cho bạn nhập bao nhiêu lần đi nữa. Cứ sai là họ bắt chúng ta nhập lại. Rõ ràng ở vòng for chúng ta thường nhìn thấy vòng for lặp một số lần cụ thể như từ 1 đến n,… Nhưng việc đăng nhập thì không biết bao nhiêu lần mới được mà chỉ có là đúng thì mới kết thúc. Đó là cách hoạt động của vòng lặp while và do…while.

1. Vòng lặp while

Cấu trúc vòng lặp while

Ví dụ 1:

Viết chương trình nhập vào số bất kỳ đến khi nhập số âm thì dừng lại.

#include <stdio.h>

int main()
{
    int x = 1; // make x >= 0 is true -> while will run

    while (x >= 0)
    {
        printf("Nhap vao mot so : ");
        scanf("%d", &x);
    }

    printf("Ok, Program is finish!
");

    return 0;
}

Lưu ý: Ở trên mình vừa khai báo vừa gán giá trị cho biến x là 1 để đảm bảo rằng ban đầu vòng lặp while có điều kiện đúng để thực hiện được các lệnh bên trong, sau đó mỗi lần nhập thì nhập gì x nhận cái đó. Nếu không khởi gán bằng 1 thì có thể x sẽ nhận 1 giá trị ngẫu nhiên và có thể âm làm cho vòng lặp không thực hiện được.

Kết quả:

Nhap vao mot so : 4
Nhap vao mot so : 5
Nhap vao mot so : 2
Nhap vao mot so : 0
Nhap vao mot so : 1
Nhap vao mot so : -3
Ok, Program is finish!

Ví dụ 2:

In các số từ 9 về 0 theo chiều giảm dần. Các số nằm trên 1 dòng.

Thông thường các bạn sẽ nghĩ đến vòng lặp for. Ok chuẩn. Nhưng ở đây mình muốn các bạn biết cách dùng while cũng làm được.

#include <stdio.h>

int main()
{
    int n = 10;

    while (n--)
    {
        printf("%d ", n);
    }

    printf("
");

    return 0;
}

Thật đơn giản. Tuy nhiên cần chú ý một chút là điều kiện ở vòng lặp while trong code trên là gì?

Đó là n có khác 0 hay không. khi viết while (n--) tức là kiểm tra xem n có khác 0 hay không hoặc có thể hiểu trong khi n đúng (đúng là khác 0) thì làm công việc in ra số n. Còn việc n-- thì chỉ là trừ đi n 1 đơn vị thôi. Và có một lưu ý quan trọng trong kết quả:

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Tại sao số 0 vẫn được in ra trong khi theo phân tích thì khi n = 0 tức điều kiện sai, sai thì phải thoát chứ? Đó là do biểu thức n-- của chúng ta. Khi n = 1 thì n-- sẽ làm n có giá trị 0. Nhưng do biểu thức trừ ở phía sau n nên nó thực hiện sau lệnh kiểm tra n = 0. Tức là khi n = 1 thì biểu thức while(n--) vẫn đúng và sau đó n mới bị giảm về 0 và thực hiện lệnh in, do vậy khi in ra sẽ in cả số 0.

2. Vòng lặp do…while

Cấu trúc vòng lặp do…while

Ví dụ 1

Lưu trước mật khẩu facebook của bạn. Hãy viết chương trình nhập vào mật khẩu để đăng nhập.

#include <stdio.h>
#include <string.h> // for strcmp function

int main()
{
    char p[20] = "Iloveyou";      // pass saved
    char pass[20];              // pass must enter

    do 
    {
        printf("Enter your password: ");
        gets(pass);
    } while ( strcmp(p, pass) != 0);

    printf("Ok. You are login success!
");

    return 0;
}

Kết quả:

Enter your password: quan
Enter your password: nguyenvanquan
Enter your password: iloveyou
Enter your password: Iloveyou
Ok. You are login success!

Lưu ý: Ở code trên, mình có dùng hàm strcmp để so sánh 2 chuỗi, hàm này nằm trong thư viện string.h

Hàm strcmp so sánh chuỗi p và chuỗi pass và cho ta kết quả:

• 1 Nếu p lớn hơn pass
• 0 Nếu p giống pass
• -1 Nếu p nhỏ hơn pass

Do vậy chúng ta có điều kiện strcmp(p, pass) != 0 tức là 2 chuỗi này không giống nhau.

Chi tiết cách so sánh 2 chuỗi, các bạn tham khảo tại bài So sánh 2 chuỗi trong C – strcmp

3. So sánh, cách dùng vòng lặp for, while, do…while

• Vòng lặp for thường sử dụng khi biết được số lần lặp xác định.
• Vòng lặp thường while, do…while sử dụng khi không biết rõ số lần lặp
• Khi gọi vòng lặp while, do…while, nếu điều kiện sai, vòng lặp while sẽ không được thực hiện lần nào nhưng vòng lặp do…while thực hiện được 1 lần.

Bài tập

1. Viết chương trình lặp lại nhiều lần công việc nhập một ký tự và in ra mã ASCII của ký tự đó, khi nào nhập số 0 thì dừng. ( Tham khảo bảng mã ACSII )
2. Viết chương trình in ra chữ: “Em có yêu anh không?”, Và cho người dùng nhập c (có) hoặc k (không). Khi nào nhập c thì dừng chương trình, còn nếu nhập k thì cứ bắt nhập lại ^^. (Gửi cho bạn gái/trai)
3. Nhập vào 1 số, phân tích số đó thành tích các thừa số nguyên tố.
4. Viết chương trình tìm USCLN, BSCNN của 2 số.