Thế giới ra sao nếu không có Microsoft Windows và Bill Gates?

Trả lời: Jack Schofield, Nhà báo về máy tính đã viết bài về Microsoft trong vòng hơn 30 năm.

Hãy nhìn vào những thứ mà Gates và Microsoft đã làm để thay đổi thế giới:

1. Nhanh chóng tạo ra DOS khi IBM cần cho IBM PC.

2. Làm Windows chạy được trên nền DOS, rồi hướng thị trường chuyển sang Windows NT.

3. Tạo ra bộ Office bán chạy nhất, ban đầu là trên Apple Macintosh.

Không có Microsoft, IBM có lẽ sẽ chuyển sang Digital Research với CP/M hoặc tìm một giải pháp khác, giống như Microsoft đã làm. Sự khác biệt nằm ở chỗ CP/M-86 của DR đắt hơn gấp 4 lần, nhưng chính IBM đã đem lại thành công cho PC. Họ vẫn có thể thành công mà không cần Microsoft.

Năm 1990, Microsoft thành công với Windows được gắn thêm vào DOS do giá thành rẻ và đủ dùng. Một lần nữa, GEM của Digital Research cũng có thể thay thế, và nó khá là phổ biến trên Atari ST. Họ có thể đã thắng, nhưng Apple đã thắng kiện DR do nó có nhiều điểm tương đồng với Mac (Apple cũng kiện Microsoft nhưng thua).

Bởi vì ý tưởng có một giao diện đồ hoạ lúc đó không còn mới và có rất nhiều nền tảng xuất hiện (Apple Lisa và Macinstosh, Atari ST, Commodore Amiga, Acorn Archimedes, BeOS, QNX và rất nhiều biến thể của Unix). Điều cốt yếu ở đây là nó phải chạy được trên nền DOS, để giảm gía thành và dễ dàng để sử dụng do không phải cài đặt lại mới toàn bộ một hệ điều hành – cồng kềnh, khó sử dụng, nhiều nguy cơ, và đắt đỏ – ví dụ như OS/2.

Tuy nhiên, có một vài thứ khác xuất hiện trong những thời điểm khác nhau có thể làm được điều này, ví dụ như Desqview của Quarterdeck, Deskmate của Tandy, GEOS (trên nền Commodore 64), NewWave của HP, Xerox Rooms, và Magic Cap của General Magic (khiến tôi nhớ đến Bob của Microsoft). Thực tế nhất thì GEM của DR sẽ thắng và không bị kiện đến mức biến mất khỏi thị trường, nhưng không có nó, thì sẽ vẫn có những sản phẩm khác mang lại giao diện đồ hoạ cho người dùng DOS.

Nhưng chúng ta đã được chứng kiến sự tài tình của Bill Gates, một điều mà có lẽ không ai làm được.

Dave Cutler là lập trình viên của DEC, và đã mang lại thành công to lớn cho máy tính cỡ nhỏ, VAX VMS. Anh ta lúc đó có bất đồng với DEC – công ty máy tính lớn thứ hai thế giới lúc đó – do họ muốn huỷ bỏ dự án mới của anh. Bill Gates nhanh tay thuê Dave Cutler và nhóm của anh vào tháng 10/1988, mặc dù lúc đó họ chưa cần dùng anh. Và cũng rất là khó để mang họ về. (Doanh thu của Microsoft năm 1988 chỉ có 350 triệu $, trong khi DEC ở khoảng 11 tỷ $ và IBM ở khoảng 59.7 tỷ $. Microsoft chỉ là một người tí hon…)

Nhưng Dave và nhóm của anh vẫn được giao việc để tạo ra “hệ điều hành của tương lai”, về sau bị IBM từ chối thừa nhận nó là OS/2 phiên bản 3. Nó nhanh chóng được chỉnh sửa để tương thích tốt hơn với Windows, và cuối cùng được giới thiệu là Windows NT (New Technology) vào năm 1993. Microsoft mất rất nhiều thời gian để hướng thị trường chuyển sang Windows NT, nhưng cuối cùng họ cũng thành công với Windows XP vào cuối 2001 và thất bại của Windows Me.

Đó luôn là vấn đề thường gặp của việc “làm sao để thay lốp cho một cái xe tải đang chạy với vận tốc 160km/h). Rất khó để nói được là liệu có ai khác có thể thay đổi được toàn bộ thị trường PC như vậy không. Thông thường thì họ sẽ bỏ đi cái cũ và làm lại từ đầu.

Mà Dave Cutler còn đứng đầu việc phát triển của Azure nữa…

Bill Gates còn làm 2 việc nữa khá là kỳ lạ.

Đầu tiên, ông đã khôn khéo đẩy mạnh sự tương thích (mà không được Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ cảm ơn). Khách hàng muốn mua bất cứ cái PC nào của bất cứ nhà sản xuất nào và chạy bất cứ phần mềm nào họ muốn. Điều này làm giảm giá thành và tiết kiệm thời gian chuyển đổi. Những nhà sản xuất PC thì lại muốn tăng giá và buộc chân bạn lại. Phần lớn các hệ điều hành chuẩn – như CP/M và Unix – để xảy ra rất nhiều sự không tương thích. Nhưng Windows thì không.

Thứ hai, Bill Gates giảm giá thành một cách không thương tiếc. Khi mà CP/M có giá bán lẻ khoảng 160$, DOS bán ra cho các nhà sản xuất ở mức 40$ hoặc ít hơn. Bộ xử lý Word (WordStar, WordPerfect, XyWrite…) thường được bán với giá 400$ đến 500$, nhưng sau đó Word cho Windows chỉ tốn có 200$ và 250$. Cơ sở dữ liệu như dBase II tốn 700$; Microsoft ra mắt Access với giá đặc biệt là 99$.

Kể cả khi Microsoft đang thống trị thị trường với những sản phẩm tốt nhất, thì họ vẫn tiếp tục giảm giá. Bạn còn nhớ giá của Office từng ở mức 500$ đến 800$ (giá tổng cộng cho 3 đến 4 chương trình có giá bán riêng là 400$) không? Hiện nay thì chúng có giá khoảng 120$ đến 240$. Hoặc bạn có thể mua gói gia đình Office 365 cho 6 người dùng với 79.99$ mỗi năm, rẻ hơn so với việc bạn mua riêng 6TB lưu trữ. Nếu công ty bạn sử dụng Office, thì bạn có thể một bản dùng ở nhà với giá 10$. Nếu bạn là sinh viên, thì bạn chỉ cần 80$ cho 4 năm, đôi lúc là miễn phí. (giá cắt ra từ bộ nhớ)

Microsoft có thể tối đa lợi nhuận với ít khách hàng nhưng giá cao hơn, nhưng vì lý do nào đó, Gates muốn nhiều người sử dụng nhất có thể. Đúng rồi đấy, điều này khiến cho những sản phẩm khác rất khó để cạnh tranh.

Nên là nếu không có Bill Gates và Microsoft, thì thị trường PC có lẽ vẫn giống như hiện nay. Nhưng PC sẽ tương thích kém hơn, ít linh hoạt, và đắt đỏ hơn… và việc sản xuất PC sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn.

Hãy nhớ rằng, đó là sự phát triển để tương thích 100% với IBM PC và sau này, các máy dùng Windows đã làm gia tăng lượng sản xuất và giảm giá thành. (Buộc Apple phải chuyển sang dùng công nghệ phần cứng của Windows và đưa ra một nền tảng cho Linux, nhưng đó là chuyện khác rồi.)

Những phần mềm thương mại thiết yếu có lẽ sẽ đắt hơn. Hãy nhìn vào thị trường đồ hoạ, CAD và 3D khi mà Adobe, Autodesk và những công ty khác chưa bao giờ phải đối mặt với sự cạnh tranh trực tiếp đến từ Microsoft.

Dù thế nào đi nữa, thì nhu cầu sở hữu máy tính cá nhân và phần mềm văn phòng giá rẻ sẽ luôn tồn tại. Sẽ có ai đó đáp ứng việc này bằng cách này hay cách khác, kể cả là không có sự tồn tại của Microsoft.

Nhưng nếu ngành công nghiệp PC trở nên giống với lĩnh vực máy trạm và máy tính cỡ nhỏ – với khoảng 50 loại phần cứng không tương thích cùng những phần mềm, mạng và ký tự khác nhau, hoặc là 50 loại Unix kém tương thích – thì kết quả sẽ tệ hơn rất nhiều.

Microsoft đã giữ cho ngành PC phát triển theo hướng tương thích được gần 40 năm, dù có hơi nhàm chán. Những cuộc cách mạng theo chu kỳ (ví dụ như đối với ngành máy chơi game (console)) rất thú vị, nhưng chúng rất là đẫm máu.

Bài dịch từ Quora Việt Nam.

Techtalk via Quora